IPA
Sistemi Hakkında Genel Bilgiler
IPA Nedir?
- IPA, Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı’nın İngilizce ifadesi olan Instrument for Pre-Accession’ın baş harflerinden oluşan kısaltmadır.
- AB, IPA programları ile aday ülkelerin ekonomik ve sosyal olarak tam üyeliğe hazır hale gelmeleri amacıyla bu ülkelere belirli alanlarda ve önceliklerle kullanılacak hibe fonlar sağlamaktadır.
- Avrupa Birliği (AB)’nin adaylık sürecindeki Batı Balkan ülkeleri ve Türkiye’de ekonomik-sosyal kalkınmayı desteklemek ve kurumsal kapasiteyi artırmak amacıyla ilgili sektörlerdeki projelere daha verimli kaynak aktarımını sağlamak amacıyla 2007 yılında oluşturduğu bir mekanizmadır.
- IPA; kendisinden evvelki Phare, ISPA, SAPARD, Türkiye Programı ve CARDS katılım öncesi araçlarının yerini almıştır.
- IPA, basitleştirilmiş tek bir çerçeve ile gerçek katılım öncesi ihtiyaçları doğrudan, etkin ve verimli bir şekilde karşılayacak şekilde düzenlenmiştir.
- İkinci dönemi uygulanmakta olup, AB’nin mali perspektifi olarak da bilinen Çok-Yıllı Mali Çerçeve ile uyumludur. Her bir dönemi 7 bütçe yılından oluşur.
- Katı kurallara sahiptir.
- Bütçe dönemi farklı, uygulama dönemi farklıdır.
- Her bir yıl için ayrılan bütçenin uygun harcama dönemi denen kısıtlı bir kullanım süresi vardır. Projelerde zaman baskısı yaratır.
IPA Niçin Oluşturulmuştur?
- AB girişimlerindeki tutarlılığı ve bütünlüğü arttırarak, eldeki kaynaklarla daha verimli sonuçlara ulaşmak için,
- Aday ülkelerin üyelikle birlikte AB mevzuatını (“Topluluk müktesebatını”) eksiksiz uygulamasına yardımcı olmak, potansiyel aday ülkelerin de kademeli olarak AB mevzuatına uyum sağlamasını desteklemek için,
- AB fonlarının yönetimini kademeli olarak yararlanıcı ülkedeki idarelere devredebilmek için,
- Katılım öncesi projelerin daha fazla sahiplenilmesini teşvik etmek için
- Ülkelerin üye ülke statüsüyle AB fonlarından yararlanmaları için uygulamaları gereken yönetim usullerine adapte olmasını sağlamak için oluşturuldu.
AB,
Türkiye’ye Niçin Hibe Vermektedir?
AB sadece Türkiye’ye değil tüm aday ve potansiyel aday ülkelere IPA kapsamında hibe sağlamaktadır. Bu hibeler yardımıyla, tüm müktesebatın uyumlaştırılması ve uygulanabilir olması, üye olunduğunda uygulanmaya başlanacak ortak tarım ve uyum programlarına hazır olunması amaçlanmaktadır.
IPA
Sisteminde Hangi Kurumun Hangi Görevi Yürüttüğü Hangi Düzenlemede Yer
Almaktadır?
4 Ekim 2019 tarihli 30908 sayılı resmi gazetede yayınlanan 2019/20 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’nde yer almaktadır.
IPA Hibesi Faydalanan Kurumların Bütçesine mi Eklenmektedir?
Hayır, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından IPA’ya özel açılan hesaplara aktarılmaktadır.
IPA
Hibesi Alan Projelerin İhalesini, Ödemesini Kim Yapmaktadır?
AB bütçesi uygulamakla yetkilendirilmiş kurumlar.
Ülkemizde AB Bütçesi Uygulamakla Yetkilendirilmiş Kurumlar Hangileridir?
- Hazine ve Maliye Bakanlığı, Merkezi Finans ve İhale Birimi
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
- Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
- Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
- Tarım ve Orman Bakanlığı
- Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı
AB Bütçesi Uygulama Yetkisi Nasıl Alınır?
Komisyonun
AB Bütçesi uygulama yetkisini devretmesi gereklidir. Devir için, 2019/20 Sayılı
Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’nde tanımlanmış Ulusal Yetkilendirme Görevlisi
(Hazine ve Maliye Bakanlığı Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün bağlı
olduğu Bakan yardımcısı) ilgili kurum adına Komisyona talepte bulunur. Ulusal
Yetklilendirme Görevlisi ön değerlendirmesini yapar. Bu ön değerlendirme
sonrasında AB Komisyonu bir denetim ve gerekli görmesi halinde yerinde
doğrulama süreci yürütür. Bu süreçte, Komisyon denetçilerince yetkinin
verileceği kurumun kurumsal kapasitesi incelenir. İş tanımlarının, süreçlerinin
tanımlı ve yazılı olduğu, etkin bir iç kontrol sisteminin varlığı, bilgi işlem altyapısının
yeterli olduğu, yeterli sayıda ve nitelikte personel çalıştığı Komisyon
denetçilerince teyit edilir. Uygulanacak bütçeyle ilgili Komisyon ve yetki
devredilen kurum arasında bir Finansman Anlaşması akdedilir.
IPA
Hibesinin Tamamı mı Aktarılır?
Hayır, ödeme tahminleri dikkate alınarak parça parça aktarılır.
IPA Ülkemizde Hangi Amaçlar Doğrultusunda Yürütülmüş
ve Yürütülmektedir?
- AB müktesebatına uyum ve uygulamasına yönelik kapasitesinin geliştirilmesi
- Ekonomik ve sosyal uyuma yönelik kapasitelerinin
oluşturulması hedefleri çerçevesinde yürütülmüştür.
IPA-I DÖNEMİ
IPA-I Hangi Bütçe Dönemini Kapsar?
2007-2013
IPA-I Döneminde Ülkemize Tahsis Edilen AB Hibe Bütçesi Ne Kadardır?
7 yıllık toplam 4.7 milyar Avro
IPA-I Dönemi Hibelerinin Harcanması İçin Verilen Süre Nedir?
31 Aralık 2017’ye kadar harcama yapılabilmiştir.
IPA-I Döneminde AB
Hibesi Hangi Başlıklar Altında Kullanılmıştır?
- Geçiş Dönemi
Desteği ve Kurumsal Yapılanma
- Sınır Ötesi
İşbirliği
- Bölgesel Kalkınma
- İnsan Kaynaklarının
Geliştirilmesi
- Kırsal Kalkınma
(IPARD)
IPA-II DÖNEMİ
IPA-II Hangi Bütçe Dönemini Kapsar?
2014 – 2020
IPA-II Döneminde Ülkemize Tahsis Edilen AB Hibe Bütçesi Ne Kadardır?
7 yıllık toplam 3.2 milyar Avro
IPA-II Döneminde AB
Hibesi Hangi Başlıklar Altında Kullanılmaktadır? Her bir Başlığa Atanan Sorumlu
Kurum/lar Hangileridir?
- Demokrasi
ve Yönetişim (Dışişleri Bak.)(AB Müktesebatına uyum, Birlik Programları
ve Sivil Toplum)
- Adalet,
İçişleri ve Temel Haklar (Adalet Bak., İçişleri Bak. Dışişleri Bak.)
- Ulaştırma (Ulaştırma ve Altyapı
Bakanlığı)
- Çevre
ve İklim (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı)
- Enerji
(Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı)
- Rekabetçilik
ve Yenilik (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı)
- İstihdam,
İnsan Kaynaklarının Gelişimi ve Sosyal Politikalar (Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler
Bakanlığı)
- Tarım
ve Kırsal Kalkınma (Tarım ve Orman Bakanlığı)
- Bölgesel
ve Sınır Ötesi İşbirliği (Dışişleri Bakanlığı)
IPA VE ULAŞTIRMA VE ALTYAPI
BAKANLIĞI
Bakanlığımız,
ülkemizde AB
bütçesi uygulama yetkisini almış yani IPA
hibesi ile taahhüt altına girmeye kurumsal kapasitesi yeterli görülmüş 6 kurumdan biridir.
AB, Türkiye’nin Ulaştırma Sektöründe Sunduğu Her Projeyi Bütçe Kısıtları
Doğrultusunda Finanse Etmekte Midir?
Hayır.
Hangi
Projelerin Finanse Edileceğine Kim Karar Vermektedir? AB mi Türkiye mi?
Ulaştırma
sektörüne ayrılan IPA hibesinin planlandığı bir program mevcuttur. Bu program Bakanlığımızca
hazırlanmış AB Komisyonunca da uygun bulunmuştur. Sektörün önceliklerinin
belirlendiği Ulaştırma Sektörel Operasyonel Programı adı verilen bu doküman
hangi önceliğe ne kadar fon ayrılacağı, indikatif olarak o öncelikler altından
hangi projelerin yapılacağı bilgilerini içermektedir. IPA hibesinin
kullanılacağı projelerin bu programla uyumlu olması, Bakanlığımız tarafından
önerilmiş, AB Komisyonu ya da yetkilendirdiği AB Türkiye Delegasyonu tarafından
uygun bulunmuş olması gerekmektedir.
AB Türkiye’de Neden Bir Demiryolu Projesine Karşılıksız
Finansman (Hibe) Sağlamaktadır?
AB Türkiye’deki her demiryolu projesine hibe fon
sağlamamakta, Avrupa Birliğinin planlamalarında yer alan ve birliğe de fayda
sağlayacağını düşündükleri hatlar üzerindeki projelere fon sağlamaktadır.
Avrupa Birliğinin ulaştırma sektöründeki politikasının
temeli üye ülkeler arasında kişilerin, malların ve hizmetlerin serbest
dolaşımını kolaylaştırmak ve “Tek Avrupa Ulaştırma Alanı”nın fiziki altyapısını
oluşturmaktır. Bu fiziki altyapının planlanmış somut hali Trans-Avrupa
Ulaştırma Ağları (TEN-T)’dır. AB, altyapı yatırımlarını ağ (network) anlayışı ile
planlamaktadır. Buna göre, TEN-T iki katmanlı bir yapıya sahiptir. Kapsamlı Ağ,
AB’nin genel ulaştırma altyapısını içermektedir. Çekirdek Ağ ise, AB’nin
stratejik olarak en önemli ve yatırım anlamında öncelikli ulaştırma
altyapılarını içermektedir,
Üyelik müzakerelerinin yapıldığı fasıllardan biri olan
21 numaralı Trans-Avrupa ağları faslı teknik çalışmaları kapsamında TEN-T ağına
dahil olacak ülkemizdeki ulaştırma ağı da belirlenmiştir. Her ulaşım altyapı projesi için
değil sadece Türkiye’nin TEN-T ağında yer alan altyapı projeleri için IPA hibe
başvurusu yapılabilmektedir. Çekirdek ağ kapsamında olan projelere AB
öncelik vermektedir.
Halkalı-Kapıkule Demiryolu Hattı Çerkezköy-Kapıkule Kesimi İnşası projesinin seçimi ise 21. faslın teknik kapanış kriterlerinden olan “Avrupa yararına” proje olarak “Kapıkule-Kars Demiryolu Aksı” nın belirlenmesiyle ilgilidir. Fasıl kapatılırken bu aksın önemli bir parçası olan Halkalı-Kapıkule Demiryolu Hattı Projesinin finansmanında AB hibesinin yer alması konusunda AB ile mutabakata varılmıştır.
Projeye Karar Verildikten Sonraki Süreçte AB’nin
Herhangi Bir Dahli Var Mıdır?
IPA hibeleri sıkı kurallara bağlanmıştır. Projenin seçiminden, ihale dosyasının hazırlanmasına, ihale süreçlerinin yönetilmesinden, sözleşme imzalanmasına, proje tamamlanana kadarki her süreçte AB Komisyonu’nun ön onay yetkisi bulunmaktadır. Kendisi ya da AB Türkiye Delegasyonu gibi yetkilendirdiği kurumlar aracılığı ile bu yetkisini kullanır.
IPA Hibesi Alan Projelerin İhaleleri Nasıl Yapılır?
Bu
fonlar kapsamında finance edilecek projelerin ihalesi ülkemiz ihale
prosedüründen farklı olarak yürütülür. AB’nin dış yardımlar için zorunlu
tuttuğu PRAG (Practical Guide on Contract Procedures for European Union
External Actions) kurallarına göre ihale edilir.
Bu ihale İlanları Nasıl Takip Edilebilir?
Programın web sitesinde ihaleler adresinde ve Komisyonun web sitesinde aşağıda linki
verilen adreste yayınlanmaktadır.
https://webgate.ec.europa.eu/europeaid/online-services/index.cfm?do=publi.welcome&userlanguage=en
IPA Hibesi Alan Projelerde Süre Uzatımı, Bütçe Artımı
Gibi Öngörülemeyen Sorunlu Durumlara AB’nin Yaklaşımı Nedir?
Hibe sürecinin çok katı kuralları vardır. AB proje başlangıcında taahhüt ettiği IPA hibesini arttırmaz. Uygulama esnasında doğabilecek mahkeme masraflarına, tazminatlara kesinlikle dahil olmaz. Süre uzatımı IPA uygulama süresini geçmemelidir. Geçtiği taktirde taahhüt edilen hibenin tamamının geri ödemesini talep edebilir.
IPA-I Döneminde Ulaştırma ve
Altyapı Bakanlığı Ne Yapmıştır?
Bakanlığımız IPA-I Döneminde III. Bileşen olan Bölgesel Kalkınma kapsamında Ulaştırma Operasyonel
Programı’nı hazırlamış ve yürütmüştür. Programa ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.
Tahsis edilen IPA
fonu miktarı: 574,3 Milyon Avro
Sözleşmeye Bağlanan
Tahsisat: 570 Milyon Avro
Sözleşmeye Bağlanma
Oranı: %99
Bu
program kapsamında aşağıdaki şekilde özetlenen üç adet demiryolu yapım projesi
ve birçok teknik destek projesi yürütülmüştür.
Avrupa
Birliği’nin IPA I döneminde tek projeye verdiği en yüksek hibe olan 225.1 Milyon Avro, bizim programımız kapsamında
tamamlanan Samsun-Kalın Demiryolu Hattının Modernizasyonu Projesi’nde
kullanılmıştır.
Projelerimiz hakkında daha detaylı bilgi için tıklayınız.
IPA-II Döneminde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Ne Yapmaktadır?
Detaylı ve güncel bilgilere ulaşmak için lütfen tıklayınız.